Εισαγωγή στην Αρκαδία: Το πεδίο του αρκαδικού Ορχομενού και το οροπέδιο της Μαντίνειας

«Ο δρόμος, που φέρνει τον επισκέπτη στην Αρκαδία, σαν φτάσει στις βουνοκορφές του Μαινάλου με κατεύθυνση προς τη Γορτυνία, θα περάσει και από το ιστορικό Λεβίδι. Αν ο επισκέπτης θελήσει να σταματήσει για λίγο και να περπατήσει πιο κάτω από την πλατεία Λεβιδίου, θα χαρεί ένα από τα πιο γλαφυρά τοπία του κόσμου. Εδώ, κατά την ώρα του δειλινού, και στον γύρω ορίζοντα τα χρώματα αλλάζουν τον κάμπο της Μαντινείας και τα βουνά όλα σε σπάνιο λυρικό όραμα. Κι εκεί που το βήμα μένει ακίνητο, μια επιγραφή μάς καλεί να βρούμε την είσοδο σε μιαν άλλη Αρκαδία, απρόσμενη όσο εκλεκτή και φροντισμένη: το Αρκαδικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας»

John P. Anton,
καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Φλώριδας και επίτιμος πρόεδρος της Διεθνούς Αρκαδικής Εταιρείας

Το πεδίο του αρκαδικού Ορχομενού

Μόλις βγείτε από τις αίθουσες του μουσείου απλώνεται μπροστά σας μια υπέροχη θέα. Το Λεβίδι ακουμπά στα κράσπεδα του Μαινάλου και στα πόδια του απλώνεται το πρώτο Ορχομένιο πεδίο, από το οποίο περνούσε η αρχαία Αγχισία οδός, η οποία ερχόταν από το δεύτερο Ορχομένιο πεδίο, πίσω από τους λόφους του Ορχομενού, και πήγαινε για το πεδίο της Μαντινείας και μετά της Τεγέας. Πήρε το όνομά της από τον Αγχίση, εραστή της Αφροδίτης και πατέρα του Αινεία. Αυτό τον δρόμο, σύγχρονος ασφαλτοστρωμένος πια, διατρέχει ο περιηγητής στη σκιά των ειδυλλιακών κορυφών του Ολίγυρτου, του Τραχέος και του Αρτεμίσιου, που τα χιόνια τους μοιάζουν το λιόγερμα με φωτεινή παλέτα με όλα τα χρώματα του δειλινού.

Το γλαφυρό τοπίο της πεδιάδας του Λεβιδίου διανθίζεται στην αρχή με αμπέλια, προανάκρουσμα των ονομαστών αμπελώνων της Μαντινείας. Περίπου 1 χλμ. μετά το Λεβίδι, μια διακλάδωση οδηγεί προς τον κοντινό βυζαντινό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ο δρόμος τρέχει ανάμεσα στα επίπεδα χωράφια που την απεραντοσύνη τους διακόπτουν τα γύρω βουνά, μέχρι να συναντήσει την Αγχισία οδό (3 χλμ. από το Λεβίδι). Δεξιά ο δρόμος πηγαίνει για Παλαιόπυργο και Μαντινεία και ευθεία για Κανδήλα και Νεμέα. Περίπου 2 χλμ. μετά ο δρόμος διακλαδώνεται αριστερά και ανεβαίνει στον λόφο για τον Ορχομενό (2 χλμ.), αφού προσπεράσει μια πηγή δεξιά. Μέσα από το χωριό ξεκινά ο βατός χωματόδρομος για το αρχαίο θέατρο (1,5 χλμ. από το χωριό). Καθώς ανεβαίνετε στον λόφο πάνω από το χωριό, απολαμβάνετε μια ακόμη πιο δυνατή εικόνα του κάμπου με τις χαρακιές των δρόμων, του Λεβιδίου και των χιονοσκεπών κορυφών του Μαίναλου, χαμένων μέσα στα σύννεφα.

Ο δρόμος σταματά μπροστά σε μια πολύ απότομη ανηφόρα, σημάδι ότι είναι καιρός να αφήσετε το αυτοκίνητο και να ανηφορίσετε με τα πόδια. Το θέατρο είναι κοντά και είναι πανέμορφο έτσι όπως καταλαμβάνει αμφιθεατρικά την πλαγιά και κοιτάζει το παζλ των χωραφιών στο δεύτερο Ορχομένιο πεδίο με τα βουνά τριγύρω.

Στον κεντρικό δρόμο πάλι, αριστερά πάει προς Κανδήλα, όπου περίπου 2 χλμ. μετά, στην αριστερή άκρη του δρόμου, υπάρχει μια αξιόγευστη στάση, το Χάνι της Κανδήλας, και δεξιά επιστρέφει στη διακλάδωση του δρόμου για το Λεβίδι.

Το οροπέδιο της Μαντινείας

Ακολουθούμε την Αγχισία οδό προς Μαντινεία. Πρώτα συναντάμε το χωριό Αρτεμίσιο (7 χλμ. από τη διασταύρωση), το όριο μεταξύ των δύο πεδίων, και μετά μπαίνουμε στον δρόμο με τις λεύκες (2 χλμ. μετά το Αρτεμίσιο). Πριν τα λυγερόκορμα δένδρα ορίσουν με δύο σειρές δεξιά και αριστερά ένα ειδυλλιακό μίλι, μια ακόμη ειδυλλιακή εικόνα παραπέμπει στο βουκολικό παρελθόν της Αρκαδίας. Ενας βοσκός βόσκει τα πρόβατά του με φόντο τα λημέρια του τραγοπόδαρου Πάνα, υιού του Διός και της νύμφης Καλλιστώς, θεού που συμβόλιζε τη συμβίωση των ανθρώπων και των ζώων. Το πρόβατα βόσκουν ήσυχα, όπως έκαναν πάντα εδώ, για να μην ταράξουν τον μεσημεριανό ύπνο του τραγοπόδαρου θεού.

Ο Πάνας, φίλος του Διόνυσου, ήταν φίλος και του κρασιού, και εδώ, στο πεδίο της Μαντινείας, βρισκόμαστε ανάμεσα στα αμπέλια που βγάζουν το ονομαστό μοσχοφίλερο. Το οινοποιείο Σπυρόπουλου, δεξιά πάνω στον δρόμο (4 χλμ. μετά τον δρόμο με τις λεύκες), είναι επισκέψιμο και μπορείτε να δείτε εκεί τη σύγχρονη εκδοχή μιας παμπάλαιας διαδικασίας σε αυτά τα μέρη, την οινοποίηση των σταφυλιών.

Η Αγία Φωτεινή, πάλι στα δεξιά του δρόμου (1 χλμ. μετά το οινοποιείο), μια σύγχρονη εκκλησία, ταλαντεύεται ανάμεσα σε διάφορους ρυθμούς χωρίς να κυριαρχείται από κανέναν. Αυτό την κάνει ιδιαίτερη, αλλά και αιρετική για την επίσημη εκκλησία, ιδιαίτερα οι «κοσμικές» τοιχογραφίες της. Αποκλείεται να μη σταματήσετε για να την περιεργαστείτε. Από εκεί και πέρα είναι αποκλειστικά δικό σας θέμα πώς θα τοποθετηθείτε απέναντί της.

Ενα ακόμη θέατρο υπάρχει ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας Μαντινείας. Αλλά πριν βγείτε στον κεντρικό δρόμο (3 χλμ. μετά την Αγία Φωτεινή), ο οποίος διακλαδώνεται από τον εθνικό μετά τη σήραγγα του Αρτεμισίου, και πάτε προς Κάψια (5 χλμ. μετά τη διασταύρωση στη Μαντινεία), αξίζει να ρίξετε μια ματιά στους περιστερώνες στα δεξιά του δρόμου μέσα και γύρω από το χωριό. Είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχουν μόνο εδώ και στις Κυκλάδες, που είναι και γνωστότεροι. Ισως η καταγωγή αυτών των περιστεριών να χάνεται και αυτή στη μυθολογία, καθώς οι αρχαίοι παρακολουθούσαν τη «γλώσσα» τους και προσπαθούσαν να μαντέψουν μέσα στο γουργούρισμά τους τα μελλούμενα.

Στο χωριό Κάψια άνοιξαν επιτέλους (110 χρόνια μετά την εξερεύνησή τους) και δέχονται επισκέπτες τα πιο πολύχρωμα σπήλαια στην Ελλάδα και από τα ωραιότερα του κόσμου (υπάρχει πινακίδα πάνω στον δρόμο, www. spilaiokapsia.gr, τηλ. 695 1003.299). Είναι η πέτρινη καρδιά του οροπεδίου της Μαντινείας και υπήρχαν εκεί χαμένα στο σκοτάδι εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Πλέον η στάση στο χωριό είναι από τα «πρέπει» της διαδρομής, πριν συνεχίσουμε μέχρι τη διασταύρωση (10 χλμ. από τη διασταύρωση της Μαντινείας) αριστερά προς Καρδαρά και το χιονοδρομικό κέντρο της Οστρακίνας (10 χλμ.). Ο δρόμος που ανεβαίνει στο βουνό ανάμεσα στις κατάφυτες πλαγιές, ειδικά αν χιονίζει, είναι εξαίσιος. Ο κύκλος κλείνει στο Λεβίδι και την ωραία πλατεία του, 5 χλμ. μετά τη διασταύρωση για το χιονοδρομικό κέντρο.