6 Οκτ 2009

Η μονή Τσούκας στα Κατσανοχώρια





Εδώ οι πλαγιές είναι καταπράσινες και συχνά φτάνουν ξαφνικά στο χείλος της αβύσσου, ψηλά πάνω από τον Άραχθο. Όπως συμβαίνει στο φημισμένο μοναστήρι της Τσούκας, το πιο δημοφιλές προσκύνημα στην Ήπειρο. Κτίστηκε, λένε, από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Άγγελο το 1190 και όπως συνήθως συμβαίνει με τα ιστορικά μοναστήρια, διαδραμάτισε ξεχωριστό πνευματικό και εθνικό ρόλο. Το καθολικό στο μέσο της αυλής, που είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου, είναι συχνά τυλιγμένο με κερωμένους σπάγκους, συνηθισμένα αφιερώματα στην Ήπειρο, και είναι κατάγραφο από εντυπωσιακές τοιχογραφίες. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι όμως η θέα που αντικρίζει ο επισκέπτης όταν βγει από το στενό πορτάκι πίσω από το ιερό και περπατήσει μέχρι το μπαλκόνι πάνω από την κοίτη του Άραχθου, ανάμεσα στις απότομες πλαγιές των ψηλών βουνών. Μια βαθιά ανάσα είναι απαραίτητη για να μπορέσει ο επισκέπτης να διατηρήσει την επαφή του με αυτή την εξαιρετική θέα.

3 Ιουλ 2009

Το παμπάλαιο πηγάδι της Κύπρου

Η αρχέγονη ιδέα του πηγαδιού. Ο πελεκημένος βράχος στους Τάφους των Βασιλέων στην Πάφο μαζεύει στις κοιλότητές του νερό για να το κάνει κυκλάμινο

Το νερό ήταν πάντα πολύτιμο στην Κύπρο. Τι κι αν οι καταρράκτες του Μηλλομέρη και των Καληδονιών, πριν και μετά τις Πλάτρες στο Τρόοδος, γκρεμίζονται, όσο διαρκούν τα χιόνια στη Χιονίστρα, με παφλασμό από ψηλά. Πιο κάτω, η προσπάθεια των ανθρώπων να κρατήσει για λογαριασμό τους το νερό, πριν το πάρει η Μεσόγειος, είναι φανερή. Οι υδατοφράκτες – ο μεγαλύτερος του Κούρρη, αλλά και της Γερμασόγειας όπου ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού διοργανώνει περιήγηση με παλιό λεωφορείο, είναι βασικά στοιχεία του τοπίου της Μεγαλονήσου, όχι μόνο χρήσιμα, αλλά και ωραία.

Τώρα μαθαίνουμε ότι αυτή η προσπάθεια της αναζήτησης του νερού είναι προαιώνια, πολύ παλαιότερη από όσο νομίζαμε, ίσως και πέρα από τα 10.000 χρόνια της κυπριακής ιστορίας που ξέραμε μέχρι τώρα. Οι αρχαιολόγοι του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου και του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου της Σκωτίας, ανακάλυψαν στην Κισσόνεργας της Πάφου, ένα από τα πρωιμότερα πηγάδια νερού στον Πλανήτη. Από τη χρονολόγηση με άνθρακα 14 του σκελετού νεαρής γυναίκας που βρέθηκε μέσα στο πηγάδι, προέκυψε ότι η ηλικία του πρέπει να είναι μεταξύ 9.000 και 10.500 ετών.

Τα ίχνη της παμπάλαιας ζωής, είναι συχνά στην Κύπρο. Ο νεολιθικός οικισμός της Χοιροκοιτίας στην περιοχή της Λάρνακας, είναι ενταγμένος στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, όπως και ολόκληρη η πόλη της Πάφου με τους Τάφους των Βασιλέων και τις ρωμαϊκές επαύλεις με τα εκπληκτικά ψηφιδωτά, όπως και οι δέκα βυζαντινές ξυλόστεγες βασιλικές του Τροόδους, με τις θεσπέσιες τοιχογραφίες, όπως του Αγίου Νικολάου της Στέγης στην Κακοπετριά, της Παναγίας της Ασίνου, της Παναγίας του Άρακα στα Λαγουδερά, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά, τον Άγιο Ιωάννη Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη της Μυριανθούσας.

Στον οικισμό της Χοιροκοιτίας και παντού στην Κύπρο υπάρχουν διασκορπισμένα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εξέλιξη αυτών που βρέθηκαν και γύρω από το πηγάδι της Κισσόνεργας, ένα μικρό κύπελλο της Πρώιμης (Ακεραμικής) Νεολιθικής περιόδου και μια λεκάνη καλύτερης ποιότητας, που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν γύρω από το πηγάδι για να βάζουν το νερό που ανέσυραν με κουβά από δέρμα δεμένο με σχοινί. Αυτό το πηγάδι και τα μεταγενέστερα μοιάζουν να αναβαπτίζεται η μνήμη. Τα θραύσματα των αγγείων, το πρωτόγονο «αλακάτιν» γίνονται θραύσματα μνήμης.

Από «τ’ αλακάτιν» (το ξύλινο βαρούλκο) ενός παλιού πηγαδιού, άκουσε ο Γιώργος Σεφέρης τη φωνή της πατρίδας και τραγούδησε στο «Ημερολόγιο Καταστρώματος, Γ»:

Ήταν ωραία όλ’ αυτά, μια περιδιάβαση.
Όμως το ξύλινο μαγγανοπήγαδο – τ’ αλακάτιν,
Κοιμισμένο στον ίσκιο της καρυδιάς
μισό στο χώμα και μισό μέσα στο νερό,
γιατί δοκίμασες να το ξυπνήσεις;
Είδες πως βόγκηξε. Κι εκείνη την κραυγή
βγαλμένη απ’ τα παλιά νεύρα του ξύλου
γιατί την είπες φωνή πατρίδας;

«Λεπτομέρειες στην Κύπρο», με μνήμη και αγάπη για τον κόσμο της…

13 Ιουν 2009

Η θαλασσινή Χώρα της Άνδρου

Η γοητευτική Χώρα διατηρεί τη λεπτή αρ­χον­τιά παλιάς καπετάνισσας. Στεφανωτά παράθυρα, βαριές ξύλινες πόρτες, καλοδου­λεμένες σιδεριές στα μπαλκόνια, όμορφες καμάρες, χαρούμενα χρώματα. Ήρεμα δρομάκια, μύρια σκαλοπάτια, βγάζουν ανάμεσα στα όμορφα σπίτια και τις εκκλησίες σε θαλασ­σινά αγνάντια. Ήρεμη, σοβαρή, αρχοντική πολιτεία, που ακόμη κι η Παναγιά είναι Θαλασσινή.

14 Μαΐ 2009

Λειτουργία στην Πόρτα-Παναγιά

Η Παναγία των Μεγάλων Πυλών, της συνοικίας της σημερινής Πύλης των Τρικάλων στην απέναντι όχθη του Πορταϊκού ποταμού, είναι ένα μνημείο, αφού κτίστηκε το 1283 από τον Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα, νόθο υιό του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄Δούκα. Όμως δεν κλείστηκε ποτέ στον εαυτό της. Ήταν πάντα ο ενοριακός ναός της συνοικίας, που υπό το βλέμμα των δύο εντυπωσιακών, ολόσωμων, ψηφιδωτών εικόνων του Χριστού και της Παναγίας - οι οποίες μάλιστα είναι τοποθετημένες στο μαρμάρινο τέμπλο ανάποδα από το ορθόδοξο τυπικό - οι ιερείς ζητούσαν ευλογία και στις λύπες και στις χαρές. Τις λύπες και τις χαρές που καθώς είναι τα βασικά συστατικά της ζωής, ζωντανεύουν και την ίδια την εκκλησιά και κάνουν τη βυζαντινή λάμψη της ακόμη πιο εκθαμβωτική, όπως το φως που εισβάλλει από τα παράθυρα του τρούλου της

12 Μαΐ 2009

«Μινωϊκά» μέγαρα σε Κάσο και Κάρπαθο

Συμπόσιο στη σάλα της Πέρα Παναγίας το Δεκαπενταύγουστο στην Κάσο

Το μυστικό κρυβόταν στην «Συνοικία Μ» στα Μάλια της Κρήτης. Πρόκειται για ένα κτιριακό σύμπλεγμα το οποίο κτίστηκε περί το 2.000 π. Χ. Ο ανασκαφέας του, καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστήμιου του Κλερμόν φεράν Ζαν-Κλοντ Πουρσά, διαπίστωσε ότι οι μινωΐτες ζούσαν καλά, κατανάλωναν επιδεικτικά πλήθος προϊόντων και διοργάνωναν θρησκευτικές τελετές και εορταστικά δείπνα. Στη «Συνοικία Μ» δεσπόζουν δύο τεράστιων διαστάσεων κτίρια, τα οποία δεν ήσαν ιδιωτικές κατοικίες, αλλά χώροι με κοινωνικό ή πολιτικό ρόλο.

Στα δύο νησιά που αποτέλεσαν τα «σκαλοπάτια» της πορείας των μινωϊτών προς ανατολάς, την Κάσο και την Κάρπαθο, υπάρχουν ακόμη σε κάθε χωριό δίπλα στους καθεδρικούς ναούς κτίρια τα οποία στεγάζουν τις εκδηλώσεις της κοινότητας. Στην Κάσο τα λένε «σάλες» και στην Κάρπαθο «μέγαρα». Εκεί οργανώνονται τα γλέντια μετά τις θρησκευτικές τελετές στον παρακείμενο ναό, για το πανηγύρι του πολιούχου αγίου, τους γάμους, τις βαπτίσεις, και άλλα χαρούμενα γεγονότα όπως οι αρραβώνες, αλλά και θλιβερά όπως οι κηδείες. Οι αίθουσες αυτές έχουν την κατάλληλη οικοσκευή, καθίσματα, τραπέζια, μαγειρεία, σκεύη, για να ταΐσουν και να ποτίσουν εκατοντάδες γλεντιστές, οι οποίοι διασκεδάζουν υπό τους ήχους της παραδοσιακής λύρας και του λαούτου στην Κάσο και την Κάτω Κάρπαθο, και με τα λυροτσάμπουνα στην Πάνω Κάρπαθο. Σε αυτές τις αίθουσες γίνονται επίσης οι λαϊκές συνελεύσεις και οι πολιτικές συγκεντρώσεις.

7 Μαΐ 2009

Η ζωή στη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας



Το χειμώνα η ζωή στη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας - στην άκρη του κόλπου του Ναβαρίνου, στη σκιά του Παλαιόκαστρου - χουχουλιάζει μέσα στις καλαμιές. Τώρα την άνοιξη βγαίνει στο φως. Ή καλύτερα πριν το πρώτο φως. Τότε, πριν ακόμη ο ήλιος προβάλει πίσω από το βουνό και τοξεύσει τις πρώτες ακτίνες του προς τις επάλξεις του κάστρου του Ναυαρίνου, οι φτερωτοί μόνιμοι κάτοικοι της λιμνοθάλασσας και οι ανοιξιάτικοι επισκέπτες, σεργιανούν στα ρηχά νερά για να βρουν το πρωινό τους. Μπορείτε να πάρετε θέση στα παρατηρητήρια που έχει εγκαταστήσει στη λιμνοθάλασσα η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και να παρακολουθήσετε από πολύ κοντά τη γοητευτική ζωή των υδρόβιων πουλιών. Είναι κι αυτό μια από τις πολλές, ξεχωριστές χάρες αυτής της περιοχής γύρω από την Πύλο, της επικράτειας του σοφού βασιλιά Νέστορα.

19 Φεβ 2009

Η Κοιλάδα των Κέδρων στην Κύπρο

Η διαδρομή μέχρι την Κοιλάδα των Κέδρων είναι καταπληκτική και γίνεται ονειρική όταν φανούν οι πρώτοι κέδροι ανάμεσα στα πεύκα και μετά σκεπάσουν όλη την κοιλάδα. Είναι ένα από τα ομορφότερα και σπανιότερα οικοσυστήματα του νησιού. Χιλιάδες αιωνόβια δένδρα που μοσχοβολούν, δημιουργούν μια γοητευτική εικόνα διαρκείας. Ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος γράφει: «Αισθάνομαι την ανάγκη να σημειώσω, πως τίποτε πιο καταπληχτικό, σε τόσα ταξίδια στην περιοχή του πράσινου κόσμου δεν έχουν αντικρίσει τα μάτια μου. Καθώς περνούσα ανάμεσα από τις συστοιχίες των κέδρων, έλιωνα από ποίηση κ’ ένιωθα, πως γινόμουν ένα διάφανο πλάσμα ευγενικό. Τούτο το δέντρο έχει δύναμη και χάρη». Κάποιοι λένε ότι ούτε ο Λίβανος, που ο κέδρος είναι το σύμβολό του, δεν έχει τόσους κέδρους όσο η Κύπρος. Βέβαια αυτοί οι κέδροι είναι λίγο διαφορετικοί, τα φύλλα τους είναι πιο κοντά και πιο χοντρά από του Λιβάνου.

27 Ιαν 2009

Άγιο μου τσιπουράκι στο Βόλο


Μικρά ποτηράκια, καραφάκια, μικρά πιατάκια, μεγάλη απόλαυση. Μια ιεροτελεστία έγινε θεσμός και μετά ζωντανή παράδοση. Την έφεραν οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Βόλο με την ανταλλαγή του 1922. Όσοι δούλευαν στο λιμάνι και στη θάλασσα μαζεύονταν το μεσημέρι στα καφενεδάκια, «κουτσόπιναν» και «κουτσότρωγαν». Μετά τους ακολούθησαν οι εργάτες, όλο και περισσότεροι κάτοικοι και μετά εμείς, οι επισκέπτες αυτής της τόσο γευστικής πόλης και των «προαστίων» της, των φημισμένων κωμών του Πηλίου και των χωριών της ακτής του Παγασητικού.