Παλιοί Πόροι, Ανω Σκοτίνα, Παλιός Παντελεήμονας: Χαμηλή πτήση πάνω από τον Όλυμπο

Είναι να το έχει ο τόπος να σε προσκαλεί κοντά του. Και εδώ στον Κάτω Ολυμπο το κεραυνοβόλο βλέμμα του Ξένιου Δία συντηρεί μια τέτοια ατμόσφαιρα. Ετσι, σε μια παλαιότερη επίσκεψή μας στον ξενώνα Αγνάντι, ψηλά στον Παλιό Παντελεήμονα, η κυρία Πόπη στρώνει τον σοφρά μπροστά στο τζάκι με όλα του Ολύμπου τα καλά: λουκάνικο, γαλοτύρι, σπετσοφάι και τσίπουρο από κούμαρα, διάφανο και μυρωδάτο.  Οπως μας εξηγεί, εδώ στη σκιά του θρόνου του Ξένιου Δία, η μητέρα την Κυριακή δεν έτρωγε ποτέ τη μερίδα της, αλλά τη φύλαγε μήπως και χτυπήσει την πόρτα κάποιος ξένος. Γι’ αυτό η φιλοξενία είναι εδώ παλιά, αρχαία, παράδοση. Μια παράδοση που διατηρείται όπως το φυσικό περιβάλλον του θεϊκού βουνού σε δυο φαράγγια, του Ενιπέα και του Ουρλιά, και στους τρεις πανέμορφους παραδοσιακούς οικισμούς, τους Παλιούς Πόρους, την Ανω Σκοτίνα και τον Παλιό Παντελεήμονα. Ο τελευταίος οικισμός είναι ήδη γνωστός και πολύ αγαπημένος προορισμός. Αλλά μαζί με τους άλλους δημιουργεί μια ακόμη πιο ενδιαφέρουσα και γοητευτική ενότητα.

Παλιοί Πόροι στη μαγεία του θεϊκού βουνού

Πόρος σημαίνει πέρασμα και οι Παλιοί Πόροι είναι όντως ένα πέρασμα, μια δίοδος σε αυτόν τον μαγικό κόσμο των χαμηλωμάτων του Ολύμπου. Τον κόσμο τον πολύχρωμο, το ζωγραφισμένο από τα κίτρινα, τα κόκκινα και τα πράσινα χρώματα που μόνο τα πλατάνια, οι καστανιές, οι βαλανιδιές ξέρουν να απλώνουν στο βουνό, ενθυμήματα του φθινοπώρου που έφυγε και του χειμώνα που βασιλεύει. Ετσι ο δρόμος που ξεφεύγει λίγο μετά το κάστρο του Πλαταμώνα από τα κιγκλιδώματα της Εθνικής οδού (34 χλμ. από την Κατερίνη προς την Αθήνα) και ανηφορίζει με φιδίσιες κινήσεις στην πλαγιά του Ολύμπου, φαίνεται σαν να διατρέχει την παλέτα ενός ευφάνταστου ζωγράφου. Και μέσα από αυτές τις αδιάκοπες «στρώσεις» χρωμάτων, αναδύονται τα σπίτια του οικισμού, άνθη της πέτρας, του ξύλου και του κεραμιδιού, φτιαγμένα τον 17ο και 18ο αιώνα. Και ανάμεσά τους, όλα καμωμένα από τα ίδια φυσικά υλικά, η βρύση με το αδιάκοπο μουρμούρισμά της που ταξιδεύει τα φύλλα του πλατάνου, η πλακόστρωτη πλατεία, η εκκλησιά. Και παντού σωροί από κομμένα ξύλα, «πυρομαχικά» για τη μάχη με τον χειμώνα που εκδηλώνεται και με ξαφνικές επελάσεις της ομίχλης που τυλίγει το τοπίο με μυστηριώδες πέπλο.

 Με το μάτι του αετού στην Ανω Σκοτίνα

Κάνουμε την περιήγηση σε αυτή την περιοχή ακόμη πιο ενδιαφέρουσα καθώς ακολουθούμε τον δασικό δρόμο (4 χλμ.) για να βγούμε από μια πιο απολαυστική διαδρομή μέσα στην καρδιά του δάσους με τα ψηλόλιγνα μαυρόπευκα, πάνω στα κιτρινισμένα φύλλα από τα πλατάνια, στην άσφαλτο που αριστερά ανεβαίνει για την Ανω Σκοτίνα και δεξιά κατηφορίζει για τον Παλιό Παντελεήμονα. Πάμε αριστερά και στα διαλείμματα της ομίχλης, στην απέναντι πλαγιά προβάλλουν τα σκόρπια σπίτια τού επίσης παλιού οικισμού (Ανω Σκοτίνα, 11 χλμ.). Αν ο καιρός ήταν ανοιχτός θα σταματούσαμε στη θέση Προφήτης Ηλίας για να θαυμάσουμε την πανοραμική θέα προς την παραλία της Πιερίας. Φανταστείτε ότι αυτή εδώ η δασική θέση είναι πίστα απογείωσης «παραπέντε». Τώρα όμως μας οδηγεί ο καπνός της καμινάδας που σμίγει με την ομίχλη. Θέλουμε ακόμη 5 χλμ. ως τον παλιό οικισμό και μια παράκαμψη ανεβαίνει στη βρύση στον Κατή (12 χλμ.). Ο κεντρικός δρόμος τραβά για την Καλλιπεύκη (10 χλμ.) και η παράκαμψη είναι τελικά που θα μας φέρει πάνω από τον οικισμό (2 χλμ.).

Τα σπίτια της παλιάς Σκοτίνας στέκονται με τέτοιον τρόπο στην πλαγιά που λες ότι έχουν σταματήσει για να θαυμάσουν τη θέα προς τον Θερμαϊκό κόλπο. Αυτός ο παραδοσιακός οικισμός έχει σκαρφαλώσει πιο ψηλά απ’ όλους, στα 750 μέτρα υψόμετρο. Μια παλιά εκκλησία καμωμένη από τα ίδια υλικά με τα σπίτια τραβά το μάτι. Αλλά η πρόσκληση, με «σήματα» καπνού, έρχεται από δίπλα, από ένα μεγάλο σπίτι με βιολετί χρώμα. Είναι ο ξενώνας Συντριβάνη, μια ζεστή γωνιά του χωριού, αφού το τζάκι του δεν σταματά να δουλεύει…

Το ήθος του Παλιού Παντελεήμονα

Ο ίδιος δρόμος μάς φέρνει πίσω στο σημείο που τον πιάσαμε ερχόμενοι από τους Παλιούς Πόρους για να συνεχίσουμε τώρα προς Παλιό Παντελεήμονα (2 χλμ.), τον πιο «εξελιγμένο» παραδοσιακό οικισμό της περιοχής. Τώρα χρειάζεται ένα ολόκληρο δοκάρι στερεωμένο στην είσοδο του χωριού για να χωρέσουν όλες οι ξύλινες πινακίδες που σε παραπέμπουν προς κάθε κατεύθυνση για να συναντήσεις ξενώνες, εστιατόρια, καφενεία, καταστήματα. Νομίζουμε όμως ότι το ύφος και το ήθος του οικισμού παραμένουν αναλλοίωτα. Απλώς, τώρα τα μοιράζονται όλο και περισσότεροι επισκέπτες. Το ήθος ενός οικισμού είναι η ψυχή του και τα τέλεια διατηρημένα κτίσματα, τα πλακόστρωτα, η πλατεία, θα ήταν ένα άψυχο μουσείο, ένα αξιοθέατο και όχι ένας τόπος για να τον ζήσεις. Και στον Παλιό Παντελεήμονα όλα αυτά τα στοιχεία της μακεδονικής αρχιτεκτονικής είναι γοητευτικά και αυθεντικά, όσο η κυρία Πόπη θυμάται την παλιά παράδοση της φιλοξενίας.

Μια άλλη παράδοση στον Παλιό Παντελεήμονα είναι το τσίπουρο από κούμαρα. Κάθε αρχή του χειμώνα, ως και τα Χριστούγεννα, οι κουμαριές στις γύρω πλαγιές του Κάτω Ολύμπου είναι φορτωμένες με κατακόκκινα κούμαρα. Οι κάτοικοι της περιοχής τα τρυγούν και τα αποθηκεύουν σε βαρέλια ως την άνοιξη. Τότε, κατά τον Μάιο, παίρνουν φωτιά τα «καζαναριά», όπως εκείνο του Μιχάλη Χατζή στον Νέο Παντελεήμονα, βράζουν τα κούμαρα και βγάζουν τσίπουρο. Αυτή τη διαδικασία, που βέβαια συνοδεύεται και με το ανάλογο κέφι, ακολουθούν τα περισσότερα νοικοκυριά και το προϊόν το κρατούν κυρίως για λογαριασμό τους. Πριν από μερικά μόλις χρόνια οι επισκέπτες του Παλιού Παντελεήμονα έβρισκαν τσίπουρο μόνο στον Πλάτανο, στη μία από τις δυο ταβέρνες που υπήρχαν στην πλατεία του μαγικού χωριού. Αυτή η ταβέρνα είχε και το μοναδικό τηλέφωνο. Τώρα, δέκα χρόνια μετά, όλα μοιάζουν διαφορετικά, αλλά η ιεροτελεστία του τσίπουρου παραμένει ίδια. Απλώς συμβαίνει σε περισσότερα σημεία. Και οι κουμαριές συνεχίζουν να στολίζονται με κατακόκκινους καρπούς. Τις βλέπεις καθώς κατηφορίζεις για τον Πλαταμώνα (7 χλμ.). Και εκείνες σε αφήνουν να δεις από ψηλά το μεσαιωνικό κάστρο να προβάλλεται σε γαλάζιο φόντο. Συναντάς τον Νέο Παντελεήμονα (3 χλμ.) και μετά την εθνική οδό, 35 χλμ. από την Κατερίνη. Ετσι η μελωδία μιας άλλης εποχής σβήνει σιγά-σιγά από τα αφτιά σου και περνά στη μνήμη και τελικά στην καρδιά σου.