Οι Γέροι και οι Κορέλες διώχνουν το Κακό στην Σκύρο

Η ανάμνηση του Πάνα βγαίνει βόλτα στη Χώρα

Τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, πρωί, στον δρόμο για το Κάστρο της Σκύρου. Η Χώρα κάτω μοιάζει να ξυπνά από τον ήρεμο ύπνο της μετά το χθεσινοβραδινό όργιο των ξέφρενων κωδωνοκρουσιών. Να όμως που αυτός ο ήχος αρχίζει και πάλι να κυκλοφορεί μέσα στα σοκάκια της πολιτείας και να έρχεται προς το μέρος μας. Οι Γέροι με τη βαριά σκευή τους και οι ανάλαφρες Κορέλες  που στριφογυρίζουν γύρω τους σε έναν αέρινο χορό ανεβαίνουν προς το Κάστρο. Ενα από τα πλέον συγκλονιστικά έθιμα της ελληνικής Αποκριάς βρίσκεται σε εξέλιξη. Από πολύ παλιά η δαιμονιώδης κραυγή των κουδουνιών ήταν αποτρεπτική για τα δαιμόνια, για το Κακό. Η επίκληση του Κακού ήταν πρόσκληση του Καλού. Στη Σκύρο πιστεύουν ότι αυτό το έθιμο υπενθυμίζει μια καταστροφή για να την ξορκίσει. Είναι παράξενο αλλά σε αυτό το νησί η πηγή του πλούτου βρίσκεται στα βουνά και όχι στη θάλασσα. Στην Αρχοντογειτονιά της Χώρας κατοικούσαν τσοπάνηδες και όχι ναυτικοί. Ο γέρος λοιπόν και η γριά, που η ασυνήθιστη κακοκαιρία σκότωσε όλες τις αίγες τους, τρελάθηκαν και ο γέρος φόρεσε το τομάρι του μεγαλύτερου τράγου του, ζώστηκε όλα τα κουδούνια του κοπαδιού του και συνοδευόμενος από τη γυναίκα του, ντυμένη με τα κουρέλια που της είχαν απομείνει, κατέβηκαν στη Χώρα να διαλαλήσουν την καταστροφή τους χορεύοντας σαν τρελοί. Αυτή είναι μάλλον μια μοντέρνα εξήγηση για την έλευση των Γέρων, της Κορέλας και του Φράγκου, σε μια απίθανη πομπή, όσο είναι ανοιχτό το Τριώδιο. Η καταγωγή της όμως πηγαίνει πολύ πιο πίσω, στους μύθους του τραγοπόδαρου θεού Πάνα και στις πομπές των ακολούθων του. Ο υιός του Ερμή και μιας Νύμφης και οι πιστοί του αρέσκονταν πάντα να τρομάζουν τους περαστικούς ντυμένοι με τραγοτόμαρα και χτυπώντας εκκωφαντικά κουδούνια, το πανδαιμόνιο που συμβαίνει στον κεντρικό δρόμο της Σκύρου το Σάββατο το βράδυ και το πρωί της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς.

Ένα από τα πιο πηγαία και εντυπωσιακά δρώμενα της ελληνικής Αποκριάς στα «Ταξίδια» του «Βήματος» την Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2013 

Λιτόχωρο, το σκαλοπάτι των θεών

Οσο το σκέφτομαι τόσο αποκτώ τη βεβαιότητα ότι ο Ολυμπος είναι το πιο ξακουστό βουνό της Γης. Είναι που η ελληνική Μυθολογία ακούγεται σε όλα τα σχολειά του πολιτισμένου κόσμου και πλήθος μικρά και μεγάλα παιδιά ανεβαίνουν με τη φαντασία τους στον θρόνο του Δία. Ο ελβετός διανοούμενος φωτογράφος Φρεντ Μπουασονά είχε γράψει: «Κανένα έθνος δεν έχει μια έκταση που να μπορεί να συγκριθεί με την περιοχή του Ολύμπου, τόσο πλούσια σε μύθους, αναμνήσεις ιστορικές, ομορφιές κάθε λογής». Αυτός και ένας άλλος Ελβετός, ο επίσης φιλέλληνας ποιητής Ντανιέλ Μπο-Μποβί, ήταν οι πρώτοι που ανέβηκαν ως την κατοικία των θεών, τον Μύτικα, πριν από έναν αιώνα. Προτού επιχειρήσουν το ακατόρθωτο, πέρασαν από το Λιτόχωρο και πήραν για οδηγό τους τον κυνηγό αγριοκάτσικων Χρίστο Κάκαλο που τους οδήγησε στην κορυφή του Ολύμπου. Ετσι συμβαίνει πάντα κάθε φορά που προσεγγίζεις τον Ολυμπο. Περνάς από το Λιτόχωρο. Σε αυτό χαρίστηκε το μοναδικό προνόμιο να έχει μέσα στα παράθυρά του την πύλη εισόδου του βουνού, τον Ενιπέα, και τις ψηλότερους κορφές του, τον Μύτικα που πάντα δικαιολογεί τον ρόλο του ως έδρας του νεφεληγερέτη πατέρα των θεών, και το Στεφάνι, που το ονόμασαν Θρόνο του Δία. Οσο και αν η συναρπαστική αυτή εικόνα σε αιχμαλωτίζει σαν το πεπρωμένο σου, το Λιτόχωρο δεν κοίταζε μόνο προς τα πάνω, αλλά και προς τα κάτω, προς τη θάλασσα. Αυτό ήταν η αποκάλυψη του πιο πρόσφατου ταξιδιού μας εκεί. Την παρουσίασε μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας τα Ναυτικό Μουσείο Λιτόχωρου, μαζί με τις άλλες παραδοσιακές αξίες, τη μαγευτική πεζοπορία στο φαράγγι του Ενιπέα και την εξερεύνηση της εντυπωσιακής γαστριμαργικής παράδοσης του βουνού των θεών της καλής ζωής.

Το οδοιπορικό στο Λιτόχωρο και τη χαράδρα του Ενιπέα στα «Ταξίδια» του «Βήματος» την Κυριακή 27 Ιανουαρίου.

Οι τόποι του χιονιού

Η εξωτική πλευρά της Ελλάδας

Το χιόνι είναι το επισκεπτήριο του χειμώνα και τα βήματά μας πάνω στο λευκό πέπλο είναι το δικό μας επισκεπτήριο στην επικράτεια του χειμώνα. Ο παλαιός περιηγητής που έγραφε και σε αυτήν εδώ την εφημερίδα, ο Κώστας Ουράνης, έλεγε: «Για μας, τους κατοίκους της χώρας του ήλιου και του γαλάζιου φωτεινού ουρανού, το χιόνι είναι ένας επισκέπτης τόσο ξένος, τόσο μακρυνός και τόσο περαστικός όσο και οι αιώνιοι εκείνοι οδοιπόροι. Σαν κι αυτούς έχει κάτι το μυστηριώδες. Σπανιότατα έρχεται να αναμιχθεί στη ζωή μας. (…) Το χιόνι, το μυστηριώδες και μακρυνό χιόνι, έχει απλώσει στην κορυφή και τις ψηλές πλαγιές του βουνού τις άσπρες σκηνές του καταυλισμού του...». Πράγματι, για εμάς το χιόνι είναι η εξωτική πλευρά της Ελλάδας, που αυτή την εποχή προβάλλει με όλη τη μεγαλοπρέπειά της στους λευκούς τόπους, εκεί όπου δεν είναι τόσο σπάνιο. Εκεί όπου οι τόποι βρίσκουν τον πιο αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα τους, στη ζεστή καρδιά του χειμώνα. Γιατί το λευκό τοπίο είναι και συμβολικό της αθωότητας. Γιατί αθωότητα στους λευκούς τόπους σημαίνει μηνύματα από τα παλιά, από την παιδική ηλικία, από την παράδοση, στη γωνιά που τριζοβολούν τα ξύλα στο τζάκι, στο τραπέζι της μαμάς και της γιαγιάς...

Στα «Ταξίδια» του «Βήματος» της Κυριακής 12 Ιανουαρίου 2013 η λευκή μαγεία: Οι τόποι της αθωότητας μας προσκαλούν στις κορυφές και στις ψηλές πλαγιές των βουνών, στο μυθικό Μαίναλο της Αρκαδίας, στα αλαφροΐσκιωτα Τρίκαλα της Ζήρειας, στο ατμοσφαιρικό Μέτσοβο και στο Ανήλιο της Πίνδου και στα πανοραμικά Τρία-Πέντε Πηγάδια πάνω από τη Νάουσα

Ορη Σφακιών, τ’ όνειρο του πολεμιστή

«Και πολεμούν στα σύννεφα»…

Ετσι λέει το τραγούδι των Δροσουλιτών, αυτών των ξωτικών του πολέμου και της επικράτειας των Σφακιών που εμφανίζονται κάθε τέλη Μάη αρχές Ιούνη πάνω από το Φραγκοκάστελο την ώρα που ανατέλλει ο ήλιος, και μετά χάνονται στα σύννεφα πάνω από Λιβυκό πέλαγος. Ομως οι σκοτωμένοι στρατιώτες του Χατζημιχάλη Νταλιάνη – που χαλάστηκαν εδώ ένα γυρό από το κάστρο σε μια φονική συμπλοκή με τους Τούρκους το 1828 – είναι ζωντανοί ολοχρονίς, τα πνεύματα της χώρας των Σφακιών,  να πολεμούν στα σύννεφα, ειδικά αυτή την εποχή, χειμώνα καιρό, που κατεβαίνουν και τυλίγουν το οροπέδιο του Ακύφου και τα αρματωμένα ξωτικά κάνουν παρέα με τους χρυσαετούς, χωσμένα από τα αδιάκριτα βλέμματα του πλήθους των θερινών τουριστών. Αφετηρία αυτής της διαδρομής στο πνεύμα της Κρήτης είναι η ήμερη, και διαχρονική, Αργυρούπολη, η ξακουστή αρχαία Λάππα, ειδυλλιακός τόπος άσκησης της ψυχής να δεχθεί το άγριο μήνυμα των ορέων και των φαραγγιών της «σκληρής», Μακαρίας, Κρήτης. Το όνειρο του πολεμιστή, το πάντα επίκαιρο πνεύμα του πολεμιστή. «Στ’ άγρια τα κάστρα πολεμάω / κι έτσι τους χρόνους μου μετρώ». «Γεια σας παρέα» που λέει ο Γιάννης Χαρούλης, τι καλύτερη αρχή για μια καινούργια χρονιά…

 

Στα «Ταξίδια» του «Βήματος» της Πρωτοχρονιάς: Ολα εδώ είναι μάχιμα και  τραγουδούν. Τα νερά στις Πηγές της Αργυρούπολης, τα ερείπια της αρχαίας Λάππας, το άγαλμα της Αφροδίτης,  η Παναγία των Μυριοκεφάλων, τα βουνά του Καλλικράτη, το οροπέδιο του Ασκύφου, το φαράγγι του Ιμπρου, η Χώρα Σφακίων, το Φραγκοκάστελο, οι Δροσουλίτες…

Παραμύθι των Χριστουγέννων στο Μεγάλο Χωριό

Ο ιδιαίτερος κόσμος  της Ευρυτανίας προβάλλει διαφορετικός. Τις ημέρες των γιορτών βλέπεις τα ψηλά βουνά στολισμένα με εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δένδρα. Το ελατοδάσος είναι εδώ τόσο εντυπωσιακό και τα άλση των καστανιών δίνουν άφθονα κάστανα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Γενικώς η ευωδιά της γιορτής υπάρχει διάχυτη στην ατμόσφαιρα και στο Μεγάλο Χωριό. Στην πλαγιά της Καλιακούδας είναι στολισμένη με πολύχρωμα λαμπιόνια ακόμη και η βρύση στην πλατεία.

 

Ακόμη πιο στολισμένο όμως είναι το σπίτι της Ανεράδας, πριν από την πλατεία, μια κουκλίστικη γωνιά για να ζήσει κανείς το παραμύθι των Χριστουγέννων: «Μια φορά και έναν καιρό, μια νεράιδα, αφού τριγύρισε όλες τις κορφές των ψηλών βουνών, έφτασε στο Βελούχι, κατηφόρισε διψασμένη να πιει νερό στον ποταμό Καρπενησιώτη και, κουρασμένη πια, έγειρε να ξαποστάσει στη ρίζα μιας καρυδιάς».

 

Η Μαρία Γιαννάκου στολίζει τον ξενώνα όπως το σπίτι της γιατί το αισθάνεται σπίτι της. Γι’ αυτό τούτο το γουστόζικο κατάλυμα, το πρώτο boutique hotel που θυμόμαστε στον ελληνικό χώρο, αποπνέει τη ζεστασιά της  εστίας. Εκτός από το μεγάλο σπίτι, με το μπλε, λιλά, πράσινο, σομόν δωμάτιο και τη σουίτα, υπάρχει και το μικρό σπίτι του κήπου, αυτόνομο, επίσης κουκλίστικο. 

 

Στο Νέο Μικρό Χωριό η ταβέρνα του Νασιόπουλου («Το Χωριάτικο»), στην πλατεία, ήταν πάντα το στέκι της απόλυτης κρεοφαγίας. Η σπεσιαλιτέ του καταστήματος, το αρνάκι σούβλας,  κατεβαίνει από την ψησταριά και τεμαχίζεται αμέσως. Ετοιμα και το κοκορέτσι, το κοντοσούβλι, το αγριογούρουνο και το ζαρκάδι στιφάδο, το ζυγούρι στη γάστρα με φρέσκια ντομάτα και τυριά, τα ωραία λουκάνικα και τα μπιφτέκια. Το ζεστό μικροχωρίτικο μπακλαΐ (μπακλαβάς) της κυρίας Βασιλικής προορίζεται για το  τέλος. Για αλλαγή,  δίπλα στο ποτάμι, λειτουργούν ονομαστές ταβέρνες, όπως το «Πέταλο» και το «Σπίτι του Ψαρά», το οποίο σερβίρει φημισμένη πέστροφα, ψητή ή τηγανητή, αλλά και χόρτα άγρια, χορτόπιτες, τυρόπιτες, κουνέλι, κόκορα με χυλοπίτες και κατσικάκι λαδορίγανη στο πήλινο.

 

Στα «Ταξίδια» του «Βήματος της Κυριακής» 16 Δεκεμβρίου 2012: «Ξενώνες στην Ελλάδα, Ζεστές γωνιές γιορτές»

Το «Έλυρος» μας ταξιδεύει στην Κρήτη

 

Το βράδυ θα ταξιδέψουμε με το «Έλυρος» για την Κρήτη. Η Έλυρος ήταν η πιο σπουδαία πόλη στη νοτιοδυτική Κρήτη την Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή εποχή. Τα τείχη της ξεκινούν από το Ροδοβάνι, από το Τειχί, ανηφορίζουν στο λόφο και αρχίζουν να ανεβοκατεβαίνουν μετά στους επόμενους λόφους μέχρι κάτω τη Σούγια και το Λυβικό πέλαγος. Καθώς δεν έχουν γίνει ακόμη εκτεταμένες ανασκαφές, είναι ενταγμένα στη ζωή των κατοίκων της περιοχής. Αποτελούν κι αυτά μέρος των ξερολιθιών που συγκρατούν το χώμα και δημιουργούν τις πεζούλες, τους λώρους της ζωής, που τώρα αρχίζουμε να ανακαλούμε ξανά στη μνήμη μας. Αυτή την εποχή οι άνθρωποι θα σκεπάσουν με τα πανιά τους τα αρχαία τείχη για να μαζέψουν τις ελιές τους. Στο μεταξύ οι παρέες εξακολουθούν να σμίγουν γύρω από τα καζάνια που γουργουρίζουν τη μελωδία της ευτυχίας, καθώς η ρακή, η τσικουδιά, σταλάζει στην άκρη του «λουλά». Είναι ένα φροντιστήριο απλών μαθημάτων φιλοσοφίας του καθημερινού, η ζωή σε αυτά τα μέρη. Καλό μας ταξίδι...

Η ματιά του Ισμαήλ Φερίκ Πασά από το Ψυχρό πάνω στο οροπέδιο Λασιθίου

 
«Η πρώτη εικόνα που αντίκρισε σαν νεογέννητος ήταν το οροπέδιο· και, παρ’ όλο που η εικόνα ήταν παλιά όσο και η μνήμη του, του είχε φανεί ταυτόχρονα και γνώριμη και καινούργια. Ψηλοί πρίνοι και μια μεγάλη συκιά πλαισίωναν τα δεμένα χέρια και τα ελεύθερα μάτια του. Είδε μπροστά του τη μικρή χαράδρα και το αναδίπλωμα της απέναντι ράχης που έκρυβε την είσοδο της σπηλιάς. Είδε πόσο μάταια οχύρωσε η φύση το πατημένο σπήλαιο και πόσο σοφά οι παλιοί με τις φαντασίες τους. Δυο γύπες πέταξαν κοντά στον αιχμάλωτο και χύθηκαν περιμένοντας στον κάμπο. Το βλέμμα του τους ακολούθησε κατεβαίνοντας στον στρογγυλό δίσκο του οροπέδιου. Οι βενετσιάνικες αρδευτικές λίνιες, που χώριζαν με αυλάκια νερού τη γη σε μεγάλα καφέ τετράγωνα, έδειξαν την τάξη των φθινοπωρινών αναίμακτων εργασιών αρμονική, σαν άγγελο θανάτου. (…) Το πέτρινο στεφάνι των βουνών μαλακώνοντας τις πλαγιές του έσφιγγε τον οριζόντιο κάμπο. Είδε τα χωριά σκορπισμένα εκεί που έσμιγε η περιφέρεια του οροπέδιου με τις ρίζες των βουνών, και για μια στιγμή τα αντίκρισε ακριβώς όπως τα γνώριζε».

Ρέα Γαλανάκη, «Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά»

Ο Αντώνιος Παπαδάκης, ο μεγαλύτερος ευεργέτης του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Ισμαήλ Φερίκ πασά, επικεφαλής του αιγυπτιακού στρατού που κατέστρεψε το οροπέδιο το 1866, ήταν παιδιά του παπά Φραγκιά Καμπάνη που άρπαξε από το Ψυχρό ο Χασάν πασάς το 1823. Ο Αντώνιος χρηματοδοτούσε και εμψύχωνε την επανάσταση του 1866-1868 που ο Ισμαήλ επέστρεψε στην Κρήτη για να καταπνίξει...

Αυτό το κομμάτι δεν δημοσιεύτηκε στην περιήγηση στο Λασίθι, στα «Ταξίδια» του «Βήματος της Κυριακής» 30 Σεπτεμβρίου 2012, «Λασίθι: Χορός ανεμόμυλων, λόφων και Ιστορίας».