22 Απρ 2011

Η μεγάλη ώρα του ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα


Πάντα στη Μέση Ανατολή πλανάται διάχυτη στον αέρα η ένταση. Ειδικά στην Ιερουσαλήμ και ειδικά αυτή την ημέρα, Μέγα Σάββατο μεσημέρι. Ξαφνικά εμφανίζονται οι Παλαιστίνιοι χτυπώντας τουμπελέκια και παρουσιάζοντας μια παντομίμα μάχης, το ίδιο ξαφνικά κλείνουν και τα μπλόκα των ισραηλινών αστυνομικών, ιδιαιτέρως αυστηρών και βίαιων αυτή την ημέρα. Εδώ, στα πρόσωπα των μοναχών του Παναγίου Τάφου δεν λάμπει η γαλήνη των αναχωρητών του Αγίου Ορους, αλλά αστράφτει η ένταση των πολιορκημένων, των μαχητών. Βρίσκονται σε πόλεμο και αυτή την ημέρα δίνουν παραδοσιακά την πιο εμφανή μάχη γύρω από τα ιερά και τα όσια, καθώς τα μάτια εκατομμυρίων ορθοδόξων είναι στραμμένα προς το μαρμάρινο κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, μέσα στον περικαλλή ναό της Αναστάσεως, απ' όπου θα αναβλύσει το Αγιο Φως, ένα από τα ισχυρότερα μεταφυσικά σύμβολα της χριστιανοσύνης που ακτινοβολεί τη χάρη του Θεού μέσα από τον ίδιο τον τάφο Του.


Πλήθος ορθόδοξοι πιστοί ονειρεύονται να βρεθούν αυτή τη λαμπρή ημέρα στον ναό της Αναστάσεως. Κάποιοι από αυτούς που καταφέρνουν να εκπληρώσουν το όνειρό τους αισθάνονται τόσο ισχυρή συγκίνηση όταν μπουν στον ναό που φωνάζουν «Το είδα! Το είδα!», κοιτάζοντας πάνω ψηλά στους μεγάλους τρούλους όπου τα μάτια τους βλέπουν το Αγιο Φως να τρεμοπαίζει, προτού ακόμη ανάψει την καντήλα μέσα στον Πανάγιο Τάφο μετά την έκκληση του Πατριάρχη. Δεν γνωρίζω πραγματικά πώς μπορεί κανείς να βρεθεί αυτή την ώρα μέσα στον ναό της Αναστάσεως. Οσες φορές αξιωθήκαμε, χρειάστηκε να δώσουμε μια διαφορετική μάχη, αν και είχαμε πάει με την επίσημη αντιπροσωπεία του υπουργείου Εξωτερικών που έφερνε το φως της Ανάστασης στην Ελλάδα κατευθείαν από την πηγή του.

Την τελευταία φορά μπήκαμε στην πομπή του Πατριάρχη, που από μια μικρή αυλή απέναντι από το Πατριαρχείο κατέβαινε από «κρυφή» διαδρομή στον ναό. Αλλά και πάλι χρειάστηκε η δυναμική βοήθεια του Αρχιγραμματέα του Πατριαρχείου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντίνης Αρίσταρχου, για να καταφέρουμε να περάσουμε τη μικρή πόρτα της εισόδου του ναού της Αναστάσεως. Μπροστά πήγαιναν οι άνδρες της «αστυνομίας» του Παναγίου Τάφου με τα κόκκινα φέσια τους, χτυπώντας τις ράβδους τους στα πλακάκια. Στην πομπή του Πατριάρχη Θεόφιλου Γ' προστέθηκαν και οι αντιπρόσωποι των ορθόδοξων Εκκλησιών, και όλοι μαζί άρχισαν να στριμώχνονται σε μια στενή σκάλα που οδηγεί σε ένα παρεκκλήσι και από εκεί βγήκαν στην Αγία Αυλή του ναού της Αναστάσεως.

Στην πύλη της εισόδου προσκυνητές από τον 15ο αιώνα και μετά έχουν χαράξει σημεία του περάσματός τους από τους Αγίους Τόπους, αλλά πιο εμφανής είναι δεξιά, στη μεσαία κολόνα, η ρωγμή από όπου βγήκε το Αγιο Φως τη μοναδική φορά που απαγορεύθηκε στον Πατριάρχη να μπει στο κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου. Η είσοδος αυτή οδηγεί στον χώρο της Αποκαθήλωσης, όπου υπάρχει η πλάκα πάνω στην οποία ο Νικόδημος και ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία έραναν με μύρα το σώμα του Εσταυρωμένου. Δεξιά υπάρχει η μικρή πόρτα του μεγάλου ναού, δίπλα στις κλίμακες που οδηγούν στον Γολγοθά.


Μέσα στον ναό της Αναστάσεως αισθάνεσαι μια δροσιά μετά την έξαψη της μάχης για να μπεις. Μέσα στον τεράστιο ναό, κάτω από τους δύο πανύψηλους τρούλους με τους χρυσούς σταυρούς στην κορυφή, επικρατεί το αδιαχώρητο. Με δυσκολία περνά η πομπή του Πατριάρχη, στην οποία υπάρχουν και δύο τσολιάδες και ένας αξιωματικός της ελληνικής Προεδρικής Φρουράς, για να φθάσει στο κουβούκλιο. Οταν η πομπή συμπληρώσει τρεις περιστροφές του Παναγίου Τάφου, ο Πατριάρχης μπαίνει, για να βγει ύστερα από λίγο κραδαίνοντας τις δύο δέσμες κεριών με το Αγιο Φως. Οι καμπάνες σπάζουν τη σιωπηλή αναμονή και εν ριπή οφθαλμού ο ναός πλημμυρίζει με μεγάλες φλόγες Φωτός, καθώς και οι πιστοί κρατούν τις χαρακτηριστικές δέσμες από 33 κεριά. Μετά το ποτάμι των φλογών βγαίνει, τώρα πολύ πιο ομαλά, στην αυλή και διαχέεται στα σοκάκια της παλιάς πόλης γύρω από το Πατριαρχείο. Πραγματικά ή νοερά ταξιδεύει προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ως μήνυμα ελπίδας και ανάστασης...

Το έθιμο του Αϊ-Γιώργη του Μαντηλά στα Μετέωρα


Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, αναβιώνει ένα ακόμη παμπάλαιο έθιμο το οποίο κρατά από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Είναι το πιο χαρακτηριστικό της περιοχής των Μετεώρων. Στην κάθετη πλευρά του τεράστιου βράχου που ορθώνεται πάνω ακριβώς από το Καστράκι υπάρχει η σκήτη του Αϊ-Γιώργη του Μαντηλά. Το πρωί της γιορτής του αγίου, στις 23 Απριλίου ή τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα αν πέφτει μετά, νέοι και μεγαλύτεροι από το Καστράκι, την Καλαμπάκα και αναρριχητές από άλλες περιοχές της Ελλάδας, σκαρφαλώνουν με σχοινιά στον βράχο και κρεμούν στη σκήτη δεκάδες πολύχρωμα μαντίλια που τους δίνουν οι προσκυνητές που έρχονται να παρακολουθήσουν τη λειτουργία στο καινούργιο εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη στη βάση του βράχου. Τα μαντίλια που έχουν κρεμάσει την προηγούμενη χρονιά τα μαζεύουν και τα μοιράζουν για να γίνουν φυλαχτά.

Οταν τελειώσει η διαδικασία των μαντιλιών, οι αναρριχητές τραγουδούν από την εσοχή του βράχου όπου βρίσκεται η σκήτη πασχαλινά παραδοσιακά τραγούδια για τα Μετέωρα, που μπλέκονται με το Χριστός Ανέστη που ψέλνουν ο παπάς και ψάλτης κάτω στο τέλος πια της λειτουργίας. Μετά την απόλυση, οι προσκυνητές παίρνουν «στάρι», άρτο και ένα κομμάτι από τα περσινά μαντίλια που κατέβασαν οι αναρριχητές και όλοι μαζί πάνε στην πλατεία στο Καστράκι και πιάνονται στο χορό με μουσική τη δική τους φωνή.

Το έθιμο πάει χρόνια πίσω, την εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν ένας αγάς έκοβε ξύλα εκεί στη βάση του βράχου και τραυματίστηκε στο πόδι από το τσεκούρι του. Η γυναίκα του έδεσε με τη μαντίλα της το πόδι του άντρα της και, αν και μουσουλμάνα, ζήτησε τη βοήθεια του αγίου Νικολάου για να γιάνει. Και όταν ο άντρας της έγινε καλά, εκείνη αφιέρωσε τη μαντίλα της στον άγιο Νικόλαο. Από τότε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο αυτό το έθιμο, χωρίς ποτέ να τραυματιστεί σοβαρά κάποιος από τους αναρριχητές.

15 Απρ 2011

Κέρκυρα, Νια Βδομάδα στη φύση και στις ψυχές


Η Κέρκυρα, οι ακρογιαλιές, οι ελαιώνες, τα κυπαρίσσια, το ηλιοβασίλεμα στον Πέλεκα, τα καντούνια του Καμπιέλο, το Λιστόν, η Σπιανάδα, τα κάστρα, τα Μουράγια, φτιάχτηκαν για να ταιριάξουν με το τελετουργικό της Μεγάλης και Νιας Βδομάδας και οι φιλαρμονικές, τα πένθιμα και τα θριαμβευτικά εμβατήρια, οι «μπότηδες», τα φλάμπουρα, έγιναν για να ταιριάξουν με την Κέρκυρα...
Σαν τη θάλασσα της Γαρίτσας η φύση «κυματίζει» στους χαμηλούς λόγους γύρω από τους Χωροεπίσκοπους, στην καρδιά της βόρειας Κέρκυρας, το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα. Οι ελαιώνες είναι χρωματισμένοι και αυτοί με την πατίνα του χρόνου. Οι ποικιλόμορφοι κορμοί έχουν αποτυπωμένη πάνω τους μια ολόκληρη ιστορία. Και τα κυπαρίσσια πετάγονται πάνω και από τις πιο ψηλές ελιές για να δημιουργήσουν πραγματικά το νησί των Κορφών. Σε αυτό το φόντο ακούγεται η ευχή «κάθε σου μέρα Λαμπρηά, κόρη μου» και τσουγκρίζουν τα αβγά που είναι βαμμένα με φύκια από τη Λευκίμμη.


Πριν από τη Λευκίμμη, στην άλλη γωνιά της Κέρκυρας, κάπου κοντά στους Ρουμανάδες, τη Νια Δευτέρα, ένα τραπέζι ακουμπά στον κόκκινο τοίχο του παλιού υποστατικού που το τριγυρίζουν οι ελαιώνες. Μια εικόνα, ένα θυμιατό, δύο λευκοί κρίνοι και τρία κόκκινα τριαντάφυλλα δείχνουν ότι αναμένεται κάποια σπουδαία επίσκεψη. Και πράγματι, αναστάσιμα τροπάρια ακούγονται προτού ακόμη προβάλουν από τον πράσινο ορίζοντα πρώτα το ψηλό κοντάρι με τις κόκκινες και άσπρες κορδέλες και τον σταυρό στην κορυφή, το λάβαρο της Ανάστασης, ο σταυρός του μαρτυρίου, τα εξαπτέρυγα, ολόκληρη πομπή που έφτασε ως εδώ, οδηγούμενη από μια παλιά παράδοση, σε ένδειξη σεβασμού στην αρχοντική οικογένεια που δέσποζε στην περιοχή.


Μια τέτοια πομπή βγαίνει λίγο αργότερα και από την πρώτη εκκλησία της Λευκίμμης. Μια γερόντισσα με την παραδοσιακή άσπρη μαντίλα της και μια νέα κοπέλα με μοντέρνα ρούχα κρατούν από κοινού την εικόνα της Ανάστασης. Η τοπική μπάντα με τα πορτοκαλί διακριτικά της είναι φυσικά παρούσα. Από κάθε εκκλησία από την οποία περνά η πομπή βγαίνουν και άλλες εικόνες, ώσπου γίνεται μια μεγάλη λιτανεία που «κυλά» στους δρόμους της κώμης. Προπορεύεται ένα λάβαρο με την εικόνα της Ανάστασης επάνω σε πολύ ψηλό ιστό, το οποίο κουμαντάρει ένας γεροδεμένος άνδρας. Ξαφνικά η πομπή σταματά και προσανατολίζεται προς τα δυτικά ψέλνοντας το απολυτίκιο του Αγίου Σπυρίδωνος. Προς τα εκεί βρίσκονται η πόλη της Κέρκυρας και ο ναός του Αγίου.


Κάτω είναι στρωμένα κολλαριστά ασπροκέντια, σεντόνια και μαξιλάρια με λουλουδοπέταλα. Οι ιερείς γονατίζουν, διαβάζουν το Ευαγγέλιο και κάνουν δεήσεις. Ακολουθεί ένα αναστάσιμο ξέσπασμα με ισχυρές εκρήξεις και πυροβολισμούς. Αυτή η δέηση επαναλαμβάνεται για μία ακόμη φορά, προς τα ανατολικά, σε άλλο σημείο της διαδρομής μέσα στη Λευκίμμη, προτού οι εικόνες επιστρέψουν στο τέμπλο και λίγο προτού ολόκληρη η Κέρκυρα αρχίσει να νοσταλγεί την ατμόσφαιρα του Πάθους και της γιορτής, και να αδημονεί για την επόμενη Μεγάλη και Νια Βδομάδα.

11 Απρ 2011

Λίμνη Σμοκόβου, η χώρα των πολεμιστών και των αηδονιών


Η περιβόητη λίμνη Πλαστήρα απέκτησε πριν από λίγα μόλις χρόνια αδελφή. Στην χώρα των αρχαίων Δολόπων, η καινούργια λίμνη έχει μπει στο χάρτη, αλλά δεν έχει προσαρμοστεί ακόμη στο περιβάλλον. Αφήνει όμως πολλές καλές υποσχέσεις για το μέλλον για μια γοητευτική συνύπαρξη μέσα στις ψηλές κορφές. Μια πρώτη ματιά στο νέο τοπίο των νοτίων θεσσαλικών Αγράφων μας ανήκει δικαιωματικά…


Η λίμνη έχει «ανακατέψει» έναν τόπο που από τα αρχαία χρόνια ζούσαν μαζί το ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον με την ορμή των άφθαστων στην τέχνη του πολέμου Δολόπων. Τους αναφέρει ο Όμηρος και το κέντρο της επικράτειάς τους τοποθετείται στην περιοχή της σημερινής Κτιμένης. Από εδώ αρχίζει η λίμνη και πάει μέχρι τον γνωστό για τα αηδόνια του και τα λουτρά του Σμόκοβο.



Τα λιγοστά μικρά χωριά γύρω από τη λίμνη δεν έχουν αναπτύξει ακόμη τουριστική υποδομή. Υπάρχουν μερικές ταβέρνες και καθόλου καταλύματα. Γύρω από τη λίμνη όμως συγκλίνουν και αποκλίνουν ακτινωτά διάφορες διαδρομές. Η πρώτη επαφή με τη λίμνη από την πλευρά της Κτιμένης, μπορεί να γίνει από το οροπέδιο του Δομοκού, από τη διαδρομή Παναγιά, Μακρυράχη, Λουτρά Καΐτσας, Κάτω Κτιμένη, Κτιμένη. Οι δύο άλλες προσβάσεις ανοίγονται από τον κάμπο της Καρδίτσας. Μια άλλη διαδρομή είναι από Σοφάδες, Μαυραχάδες, Φίλια, Ανάβρα, φράγμα Σμοκόβου, Σμόκοβο (Λουτροπηγή), Λουτρά Σμοκόβου. Και μια τρίτη, από την Καρδίτσα προς Ζαΐμι, Καλιφώνι, Κέδρο (20 χλμ. από την Καρδίτσα), Θραψίμι, Λουτρά Σμοκόβου, Σμόκοβο. Από τον Σμόκοβο, ο δρόμος συνεχίζει μέσα σε καταπράσινο τοπίο για Ρεντίνα και Καρπενήσι.